De Februaristaking
25 februari 1941 begon de Februaristaking in Amsterdam, maar al snel breidde zij zicht uit naar de Zaanstreek en omliggende gemeentes. Nederland werd toen al ruim een half jaar door de Duitsers bezet. De Februaristaking was een gevolg van de steeds heviger uitgeoefende druk op het politieke en economische leven, daarnaast werden de anti-Joodse maatregelen steeds strenger en feller. Op 22 en 23 februari werden er honderden Joden opgepakt, dit was de directe aanleiding voor de Februaristaking.
In de horeca werden eigenaren verplicht om bordjes op te hangen met de tekst ‘Joden niet gewenscht’, verder werd er van alles vernield, ramen van winkels werden ingegooid en Joden mishandeld. Daarnaast waren er in de tijd daarvoor vele Joodse mannen gevangen genomen en weggevoerd.
Op 24 februari 1941 werd een bijeenkomst gehouden op de Noordermarkt, hieraan namen ongeveer 250 mensen deel waarvan een groot deel ambtenaar was. Zij werden onder anderen toegesproken door de gemeentearbeider Dirk van Nimwegen. Deze nacht werd het manifest Staakt, staat, staakt!!! opgesteld, wat in de vroege ochtend van 25 februari werd verspreid bij vele bedrijven.
Dit heeft een groot effect gehad, want uiteindelijk waren vele bedrijven gesloten op 25 februari en ook het openbaar vervoer werd stilgelegd. Het nieuws verspreidde zich snel. In de Zaanstreek begonnen de eerste bedrijven te staken, op 26 februari volgden er meer. In totaal staakten meer dan 200 Zaanse bedrijven. De Duitsers waren woedend en vanuit een overvalwagen werd geschoten op de stakers die aan het demonstreren waren. Deze Februaristaking was de eerste grote verzetsdaad in Nederland tegen het antisemitisme en de tirannie van de Duitsers.
Naast dat er in Zaandam één van de demonstrerende stakers is doodgeschoten, Jan Keijzer de slagersknecht, kreeg de gemeente ook een boete van een half miljoen gulden en volgde er een avondklok. Verschillende stakers verloren hun baan en de burgemeester werd vervangen.
Ter nagedachtenis aan de Februaristaking hebben wij een monument aan de rand van de Wilhelminasluis in Zaandam staan. Dit is de plek waar vele mannen, vrouwen en jongeren staakten tegen de Jodenvervolging en om hun afkeer van discriminatie en rassenhaat te uiten.
Inmiddels is het 2022, 81 jaar later. En nog steeds herdenken we deze gebeurtenis in de Zaanstreek. De Februaristaking vormt een fundament voor onze samenleving, voor onze manier van leven samen met elkaar. We leven nu in vrede en vrijheid, mogen zijn wie we zijn, wat onze afkomst ook is. Maar die vrijheid is niet vanzelfsprekend, dat laat ook de invasie van Rusland op Oekraïne wel zien. En als onze vrijheid dan bedreigd wordt, dan wankelt ons leven. Want wat is de waarheid, wat zijn onze waarden, waarvoor gaan we de barricades op? In die onzekere tijden hebben we een fundament nodig: de sterke schouders van onze voorouders waarop wij mogen staan.
Daarom blijven we herdenken.
